ΠΜΣ Πολιτική Επιστήμη & Κοινωνιολογία

Πολιτική (Αν)Υπακοή και Δημοκρατική Αυθεντία

Πλατανάκης Χάρης, Επίκουρος Καθηγητής

Η de facto κρατική εξουσία δε νομιμοποιείται αποκλειστικά από την ισχύ της, έτσι είτε θα πρέπει να επιλέξουμε την αναρχική άρνηση της πολιτικής εξουσίας, αφού πάντοτε θα είναι σε σύγκρουση με το άτομο, ή θα αναζητήσουμε τη νομιμοποίηση της εξουσίας σε κάποια αμοιβαιότητα μεταξύ του δικαιώματος της κρατικής αυθεντίας με το αλληλένδετο καθήκον για υπακοή. Μπορεί, όμως, αυτή η σχέση να περάσει τη δοκιμασία της κανονιστικής ανάλυσης;

Το πρόβλημα της πολιτικής ανυπακοής συνοψίζεται από αναρχικούς στοχαστές στην αντίθεση μεταξύ της ηθικής εγγενούς ισότητας και ελευθερίας των ατόμων και του πολιτικού αιτήματος της κρατικής εξουσίας για υπακοή. Αν αρνηθούμε να θυσιάσουμε το ηθικό, είμαστε αναγκασμένοι να αμφισβητήσουμε το πολιτικό και, επομένως, δεν μπορεί να υπάρξει νομιμοποίηση καμίας εκδοχής της πολιτικής αυθεντίας. Εναλλακτικά, μπορεί να θεωρήσουμε ότι η αποδοχή της πολιτικής αυθεντίας οφείλεται σε πραγματιστικούς ή φρονησιακούς λόγους.

Εφόσον η πολιτική υπακοή προϋποθέτει την εθελούσια αποδοχή της πολιτικής αυθεντίας, θα εξετάσουμε ορισμένες δικαιολογήσεις που πηγάζουν από τη δημοκρατική θεωρία. Μια πρώτη απόπειρα απάντησης στηρίζεται στη νομιμοποίηση της σχέσης κρατικής εξουσίας και πολιτικής υπακοής με αναφορά στην εθελοντική συναίνεση, είτε ρητά με την αποδοχή ενός κοινωνικού συμβολαίου ή υπόρρητα με την σύμπραξη σε ένα κοινωνικό πλαίσιο. Μια δεύτερη απόπειρα νομιμοποιεί την πολιτική υπακοή με αναφορά στη δικαιοσύνη, είτε υπό τη μορφή ρητής ή υπόρρητης ακριβοδικίας είτε με αναγωγή του καθήκοντος της πολιτικής υπακοής σε φυσικό καθήκον. Μια τρίτη απόπειρα συνδέει την πολιτική υπακοή με το συνανήκειν, είτε ως έκφραση μιας συλλογικής πρόθεσης ή ως την υποχρέωση που απορρέει από την συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα. Τέλος, μια τέταρτη απόπειρα νομιμοποίησης σχετίζεται με την ενεργή συμμετοχή, είτε ως τη δημοκρατική συμμετοχή ή και ως την μαρξιστική εναλλακτική στον φιλελευθερισμό και στον αναρχισμό.

Εισαγωγικά

(1) Περιγραφή της προβληματικής του μαθήματος

(2) Εννοιολογικές διασαφηνίσεις

Αναρχία και η αμφισβήτηση της κρατικής εξουσίας

(3) A priori αδυναμία νομιμοποίησης της κρατικής εξουσίας

(4) Πραγματιστική νομιμοποίηση της κρατικής εξουσίας

Δημοκρατική αυθεντία και συναίνεση

(5) Ρητή εθελοντική συναίνεση

(6) Υπόρρητη κανονιστική συναίνεση

Δημοκρατική αυθεντία και δικαιοσύνη

(7) Εθελοντική ακριβοδικία χάρη στην επιδίωξη αμοιβαίου συμφέροντος

(8) Κανονιστική ακριβοδικία χάρη στην αμοιβαιότητα ευεργετημάτων και υποχρεώσεων

(9) Το φυσικό καθήκον για πολιτική υπακοή

Δημοκρατική αυθεντία και πολιτική συμμετοχή

(10) Συλλογική εθελοντική υποχρέωση χάρη στην κοινή πρόθεση

(11) Συλλογική κοινωνική υποχρέωση χάρη στην παθητική συμμετοχή

Δημοκρατική αυθεντία ως ενεργή συμμετοχή

(12) Συλλογική δημοκρατική υποχρέωση χάρη στην πολιτική συμμετοχή

(13) Δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου

Κάθε συνάντηση θα επικεντρώνεται σε ένα θέμα, το οποίο θα εγείρει ένα προαπαιτούμενο για όλους κείμενο, ενώ θα παρέχεται και προαιρετική βιβλιογραφία, κυρίως για το άτομο που θα εισηγείται το εβδομαδιαίο θέμα. Όλα τα κείμενα θα είναι διαθέσιμα στην η-Τάξη <https://eclass.uoa.gr/courses/PSPA251>.

Η αξιολόγηση βασίζεται στην ενεργή συμμετοχή στο σεμινάριο (25%), στην εισήγηση σε μία από τις συναντήσεις (25%) και σε μία γραπτή εργασία (50%).