ΠΜΣ Πολιτική Επιστήμη & Κοινωνιολογία

Ελληνική Κοινωνία και Πολιτική στην Μεταπολιτευτική Περίοδο

Παναγιωτόπουλος Παναγής, Αναπληρωτής Καθηγητής

Το μάθημα φιλοδοξεί να εισάγει τους φοιτητές -τριες σε μια lato sensu πολιτική κοινωνιολογία της μεταπολιτευτικής περιόδου.

Ξεκινώντας από το 1974 και φτάνοντας στις μέρες μας, το μάθημα οργανώνει και εξετάζει ένα ευρύ πεδίο πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών εμπειριών και παρακολουθεί τα πολλαπλά επίπεδα εκδίπλωσης της δημοκρατικής δυναμικής. 

Αυτή η δημοκρατική δυναμική, πρωτόγνωρη στην ελληνική ιστορία, λειτουργεί ως κατανοητικός άξονας και των τριών πεδίων που θα εξεταστούν. Τα τελευταία (πολιτική, κοινωνία, πολιτισμικές πρακτικές και ταυτότητες) μετατρέπονται σε διπλά αντικείμενα μέσα στο πλαίσιο του μαθήματος. Είναι ταυτόχρονα ξεχωριστά πεδία μέσα στα οποία κανείς ερευνά την δημοκρατική δυναμική αλλά είναι και το υλικό ιδιαίτερων υβριδοποιήσεων. Συνεπώς η μελέτη της ιστορίας και της σύστασης ενός εκ των τριών πεδίων γίνεται πάντα μέσα από τον φωτισμό του από στοιχεία που προέρχονται από τα άλλα δύο πεδία. Πχ οι μετασχηματισμοί του πελατειακού κράτους επί ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του ’80 εξετάζονται μέσα από την έννοια της ασφάλειας που καθιερώνεται στα μεσοστρώματα ενώ αντίστροφα ο γαστρονομικός πλουραλισμός του σήμερα – όπως εμπεριέχει την εναλλακτική διατροφή και τον βιγκανισμό- φωτίζεται από την πολιτική σημασία των ριζοσπαστικών-εναλλακτικών ταυτοτήτων.

Το μάθημα,  αξιοποιώντας την κλασσική και σύγχρονη βιβλιογραφία για τη μαζική δημοκρατία και τη μεταπολιτευτική Ελλάδα, τους προβληματισμούς της πολιτισμικής κοινωνιολογίας και της κοινωνιολογίας των συναισθημάτων αλλά και όψεις της νεοθεσμικής προσέγγισης, αναζητά την πορεία των λαϊκών τάξεων, των μεσαίων στρωμάτων και των κοινωνικών και πολιτισμικών ελίτ, σε μια μακρά πορεία εξόδου από το ιδίωμα της θυσίας και την ελληνική πορεία προς την εξατομίκευση και τον κοινωνικό εκσυγχρονισμό ενώ ασχολείται και με την κρίση του κοινωνικού συμβολαίου και την επικράτηση των ταυτοτικών πολιτικών από τη δεύτερη δεκαετία του 21^ου αιώνα και μετά.

Ειδικότερα το μάθημα θα διαρθρωθεί σε εβδομαδιαία βάση ως εξής:

Μάθημα εναρκτήριο

1. Γνωριμία, εξοικείωση με το αντικείμενο του μαθήματος, λειτουργία του μαθήματος και εξεταστική δοκιμασία

Μαθήματα ιστορικής πλαισίωσης

1. Προεικονίσεις της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας στην προ-δικτατορική Ελλάδα. Νεανικές ταυτότητες, δυτικές επιρροές, αστική ζωή,  συστημικές δυσλειτουργίες, αυταρχική παλινδρόμηση: η χαμένη άνοιξη του ‘60
2. Επιθετικοί αρχαϊσμοί και αυτοματισμοί του μητροπολιτικού εκσυγχρονισμού. Δικτατορία και κοινωνία.
3. 1974; Η ιδρυτική στιγμή. Πως συστήνεται το νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Πολιτικός εκσυγχρονισμός, πολιτισμικός αταβισμός και κοινωνικές δυναμικές.
4. Η δεκαετία του ’80 χωρίς την νοσταλγία. Πολιτικός αρχαϊσμός, κοινωνικός εκσυγχρονισμός, πολιτισμικός πλουραλισμός. Ο λαϊκισμός στην εξουσία, ο καταναλωτισμός στην κοινωνία.
5. Η ολοκλήρωση της κοινωνικής μεσοποίησης. Από την δεκαετία του 90 μέχρι τη χρεοκοπία. Η κραταιά μεσαία τάξη, ο ενδημικός αντιεκσυγχρονισμός και η ενοποιητική ισχύς της ευδαιμονιστικής κουλτούρας.
6. Η Ελλάδα των χρεοκοπιών. Άρση του κοινωνικού συμβολαίου, υπονόμευση της ειρηνικής ζωής, κοινωνική έκπτωση.

Κοινωνιολογικά παραδείγματα

1. Η καθιέρωση του γάμου από έρωτα, η επικράτηση της κουλτούρας της αγάπης, το παιδί-βασιλιάς και η νέα ελληνική οικογένεια. Εσωτερικός εκσυγχρονισμός και διατήρησης μακροσκοπικών λειτουργιών.
2. Τι τρώνε τα μεσαία στρώματα. Επινοήσεις μιας νέας ελληνικής κουζίνας, διατροφικές και συμβολικές στρατηγικές κοινωνικής διάκρισης. Από την ευμάρεια και την απόλαυση στην βιοεξουσία της υγιεινής διατροφής. Η επικράτηση της οπτικοποιημένης γαστρονομικής απόλαυσης  και η αρχή της έκφρασης.
3. Πολιτική βία και κοινωνική ανοχή. Η ελληνική και διεθνής τρομοκρατία ως ατελής ειρήνευση. Η επιβίωση του θυσιαστικού ιδιώματος και οι ταυτοτικές ανάγκες μιας κοινωνίας σε μετάβαση. Η ισχνή μέριμνα για τα θύματα.
4. Διακυμάνσεις του κοινωνικού εκσυγχρονισμού. Η Ελλάδα στην κοινωνία της διακινδύνευσης. Τεχνολογικές καταστροφές, κρίση του φυσικού κόσμου, σχέση κράτους-πολίτη.
5. Ανακεφαλαίωση, προετοιμασία εξεταστικής δοκιμασίας.

Εξεταστική δοκιμασία

1. Οι φοιτητές θα κληθούν να συγγράψουν, κατ’ οίκον, ένα μικρό δοκίμιο εντός 12 ωρών.

Το μάθημα για την αποτελεσματική παρακολούθησή του απαιτεί την ικανοποιητική γνώση σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και μια εξοικείωση με τη σύγχρονη κοινωνιολογία καθώς και τις πολιτισμικές σπουδές. Θα διατεθεί στους φοιτητές μια στοιχειώδης και υποχρεωτική βιβλιογραφία στην αρχή του εξαμήνου που θα πρέπει να συμπληρωθεί μέσα από δικές τους αναζητήσεις.